Nhịp sống hiện đại buộc con người phải tìm kiếm những không gian sống vừa tiện nghi vừa thân thiện với môi trường. Kiến trúc vì thế phải đảm bảo yếu tố bền vững, tiết kiệm năng lượng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Giữa bối cảnh đó, Công trình xanh trở thành xu hướng tất yếu, mở ra hướng phát triển hài hòa giữa con người và thiên nhiên.
Công trình xanh là gì?
Theo khoản 6, Điều 3, Nghị định 15/2021/NĐ-CP, Công trình xanh (Green Building) là loại công trình được thiết kế, xây dựng và vận hành dựa trên các tiêu chí tiết kiệm năng lượng, sử dụng hợp lý tài nguyên, nâng cao chất lượng môi trường sống bên trong, đồng thời giảm thiểu tác động xấu đến môi trường bên ngoài. Đây là nền tảng quan trọng trong xu hướng kiến trúc bền vững tại Việt Nam.
Mục tiêu của công trình xanh là gì?
Công trình xanh là chiến lược phát triển kiến trúc bền vững, hài hòa với môi trường và con người. Mục tiêu lớn nhất là tối ưu hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm phát thải, đồng thời tạo ra không gian sống và làm việc tiện nghi, lành mạnh.
Tiếp cận năng lượng thông minh: Ngay từ giai đoạn quy hoạch, công trình được tính toán để tận dụng tối đa lợi thế tự nhiên như hướng gió, ánh sáng mặt trời và địa hình. Các giải pháp thiết kế như chắn nắng, thông gió chéo, kết hợp mảng xanh hay tích hợp năng lượng tái tạo (mặt trời, gió) đều nhằm giảm phụ thuộc vào điện năng và nhiên liệu hóa thạch.
Bảo vệ và tiết kiệm nguồn nước: Nước là tài nguyên sống còn, do đó công trình xanh khuyến khích áp dụng thiết bị tiết kiệm nước, hệ thống thu gom nước mưa và tái sử dụng nước xám. Cách tiếp cận này không chỉ giảm chi phí vận hành mà còn đảm bảo cân bằng hệ sinh thái đô thị.
Giảm thiểu chất thải và phát thải: Toàn bộ vòng đời công trình – từ thiết kế, thi công đến vận hành – đều được định hướng theo nguyên tắc 3R: Giảm thiểu – Tái sử dụng – Tái chế. Vật liệu thân thiện môi trường, tái chế tại chỗ và hạn chế diện tích bề mặt không thấm nước là những biện pháp quan trọng để giảm ô nhiễm.
Đảm bảo sức khỏe và tiện nghi người dùng: Một công trình xanh luôn ưu tiên thông gió tự nhiên, chiếu sáng tự nhiên và vật liệu ít phát thải VOC. Ngoài ra, thiết kế còn chú trọng đến cách âm, nhiệt độ, độ ẩm để nâng cao chất lượng môi trường trong nhà – yếu tố đặc biệt quan trọng cho trường học, bệnh viện và văn phòng.
Bảo tồn cảnh quan và gắn kết cộng đồng: Việc giữ lại mảng xanh tự nhiên, bổ sung cây xanh vào không gian kiến trúc không chỉ cải thiện vi khí hậu mà còn tăng tính thẩm mỹ. Song song, công trình xanh còn tính đến yếu tố xã hội – kết nối nơi ở với nơi làm việc, khuyến khích sử dụng phương tiện giao thông công cộng và phương tiện thân thiện môi trường.
Tối ưu chi phí vòng đời: Không chỉ quan tâm đến chi phí xây dựng ban đầu, công trình xanh còn tính toán chi phí vận hành, bảo trì và tái tạo trong suốt vòng đời. Nhờ đó, chủ đầu tư và người sử dụng đều được hưởng lợi ích lâu dài về kinh tế và chất lượng sống.
Tiêu chuẩn công trình xanh
Quy hoạch và tổng thể hài hòa với môi trường
Một công trình xanh không chỉ dừng lại ở thiết kế hay vật liệu, mà phải bắt đầu từ quy hoạch tổng thể. Việc lựa chọn địa điểm xây dựng cần cân nhắc kỹ đến cảnh quan, hệ sinh thái và sự kết nối hạ tầng. Công trình được đánh giá cao nếu nằm trong khu vực có giao thông công cộng thuận lợi, hạn chế phát sinh nhu cầu sử dụng xe cá nhân. Đồng thời, diện tích cây xanh và mặt nước tối thiểu 30% tổng diện tích khuôn viên giúp giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, cải thiện vi khí hậu.
Bên cạnh đó, khuyến khích các dự án có mật độ xây dựng thấp hơn quy chuẩn, nhằm duy trì không gian mở, bảo tồn đa dạng sinh học và giảm thiểu can thiệp vào hệ sinh thái tự nhiên. Đây là nền tảng để đạt chuẩn trong các tiêu chí công trình xanh quốc tế như LEED (Mỹ), LOTUS (Việt Nam) hay EDGE (IFC).
Hiệu quả năng lượng và quản lý tài nguyên nước
Tiêu thụ năng lượng và nước là hai khía cạnh quyết định đến tính bền vững của công trình. Một công trình xanh cần tối ưu lớp vỏ bao che để giảm thất thoát nhiệt, sử dụng vật liệu cách nhiệt và hệ thống cửa sổ hạn chế bức xạ mặt trời. Hệ thống điều hòa phải đạt hiệu suất COP theo chuẩn quốc tế, đồng thời ưu tiên công nghệ biến tần hoặc môi chất lạnh thân thiện môi trường.
Chiếu sáng tự nhiên được khai thác tối đa thông qua thiết kế thông minh, giảm sự phụ thuộc vào đèn điện. Các thiết bị tiết kiệm điện, đèn LED và hệ thống tự động điều chỉnh ánh sáng giúp giảm đáng kể chi phí vận hành.
Về nước, các thiết bị vệ sinh tiết kiệm, hệ thống tưới nhỏ giọt và tái sử dụng nước mưa là giải pháp phổ biến. Theo chuẩn TCVN 12500, mỗi công trình cần đóng góp tối thiểu 15% lượng nước tái sử dụng so với tổng nhu cầu vận hành. Đây chính là yếu tố giúp công trình vừa tiết kiệm chi phí, vừa giảm dấu chân nước.
Vật liệu xanh và chiến lược xây dựng bền vững
Một trong những tiêu chí công trình xanh quan trọng là sử dụng vật liệu thân thiện và tiết kiệm tài nguyên. Các vật liệu nhẹ, bền vững như gạch không nung, bê tông khí chưng áp, thạch cao hay tre – nứa vừa giảm tải trọng kết cấu, vừa có khả năng cách nhiệt tốt.
Vật liệu tái chế, tái sử dụng tại chỗ không chỉ giảm phát thải CO₂ từ khâu vận chuyển, mà còn góp phần phát triển kinh tế tuần hoàn. Gỗ, tre hay dừa nếu được khai thác bền vững đều là lựa chọn thay thế hiệu quả cho vật liệu truyền thống.
Đặc biệt, các sản phẩm nội thất ít phát thải VOC (hợp chất hữu cơ bay hơi) như sơn không chứa formaldehyde, gỗ phủ melamine chống ẩm giúp cải thiện chất lượng môi trường trong nhà, đồng thời gia tăng tuổi thọ công trình.
Chất lượng không gian sống bên trong
Một công trình xanh không thể bỏ qua yếu tố chất lượng môi trường trong nhà (IEQ – Indoor Environmental Quality). Đây là thước đo quan trọng cho sức khỏe và sự thoải mái của người sử dụng.
Hệ thống thông gió tự nhiên kết hợp cơ khí giúp duy trì luồng khí trong lành, giảm nồng độ CO₂ và các chất độc hại. Các không gian bếp, phòng tắm, nhà vệ sinh cần có giải pháp hút ẩm và thông gió riêng biệt để hạn chế nấm mốc.
Ngoài ra, việc kiểm soát ánh sáng và tiếng ồn là yếu tố cần thiết. Thiết kế cửa sổ lấy sáng, không gian đệm và cây xanh nội thất giúp điều hòa độ ẩm, giảm áp lực nhiệt. Các lớp chống ẩm, vật liệu cách âm và hệ thống lọc không khí hiện đại là điều kiện để không gian sống trong công trình đạt chuẩn quốc tế.
Vận hành và quản lý công trình dài hạn
Một thực tế cho thấy, nhiều dự án chỉ đạt chuẩn xanh ở giai đoạn thiết kế nhưng lại bỏ qua quá trình vận hành. Tuy nhiên, để một công trình xanh thực sự bền vững, việc quản lý và khai thác hiệu quả sau khi đưa vào sử dụng đóng vai trò quyết định.
Các hệ thống quản lý thông minh (BMS – Building Management System) giúp theo dõi và điều chỉnh tiêu thụ năng lượng, nước, điều hòa không khí và chiếu sáng theo thời gian thực. Đồng thời, việc đào tạo đội ngũ vận hành để duy trì các tiêu chí công trình xanh trong suốt vòng đời tòa nhà là yêu cầu bắt buộc.
Theo thống kê, tại Anh chỉ 3,04% công trình được chứng nhận BREEAM ở giai đoạn vận hành, trong khi con số này ở Mỹ (LEED) là 4,51% và Trung Quốc là 6,35%. Điều này cho thấy tiềm năng còn rất lớn, nhưng cũng đặt ra thách thức về sự kiên trì trong quản lý vận hành lâu dài.
Công trình xanh tại Việt Nam
Trụ sở Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam
Tọa lạc tại 112 Hoàng Quốc Việt, Bắc Từ Liêm, Hà Nội, trụ sở mới của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam là một trong các công trình xanh tại Việt Nam đạt chứng nhận LOTUS Silver. Đây là minh chứng cho xu hướng đưa yếu tố kiến trúc bền vững vào các dự án văn phòng công.
Theo báo cáo từ Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC), công trình có khả năng tiết kiệm 49% năng lượng và 48% nước so với tiêu chuẩn tối thiểu. Không gian làm việc được chú trọng tối ưu với 100% diện tích có tầm nhìn ra ngoài, 98% khu vực được cung cấp khí tươi. Điều này không chỉ nâng cao sức khỏe và năng suất của nhân viên mà còn khẳng định vai trò tiên phong của Nhà nước trong phát triển công trình xanh Việt Nam.
Trong bối cảnh Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, việc một cơ quan tài chính trọng yếu lựa chọn hướng đi xanh là lời khẳng định cho quyết tâm xây dựng hạ tầng công bền vững, đồng thời truyền cảm hứng cho các công trình công cộng khác.
Ecopark
Ecopark (Văn Giang, Hưng Yên) là một trong những khu đô thị sinh thái lớn nhất Việt Nam, với quy mô gần 500ha nhưng mật độ xây dựng chỉ 30%. Dự án được bao bọc bởi sông Hồng, sông Đuống và sông Bắc Hưng Hải – yếu tố hiếm thấy trong quy hoạch đô thị Việt Nam, tạo lợi thế về cảnh quan, vi khí hậu và nguồn nước.
Đáng chú ý, Ecopark dành tới 100ha cho hồ điều hòa, đóng vai trò như “lá phổi xanh” giúp hạ nhiệt không khí và điều tiết khí hậu đô thị. Xen lẫn trong đó là hệ thống biệt thự, cầu cảnh quan, không gian công cộng kết nối trực tiếp với thiên nhiên.
Với triết lý “đô thị xanh trong lành – sống chan hòa cùng thiên nhiên”, Ecopark trở thành hình mẫu tiêu biểu của công trình xanh Việt Nam, góp phần định hình phong cách sống bền vững, nâng tầm chuẩn mực đô thị trong khu vực. Đây cũng là minh chứng cho việc phát triển bất động sản gắn liền với giá trị sinh thái – một trong những định hướng quan trọng để đối phó với đô thị hóa nhanh.
TechnoPark Tower
Nằm trong đại đô thị Vinhomes Ocean Park (Gia Lâm, Hà Nội), TechnoPark Tower được xem là biểu tượng của tòa nhà xanh thông minh tại Việt Nam. Công trình đạt chứng chỉ LEED Platinum phiên bản V4 – cấp độ cao nhất do Hội đồng Công trình Xanh Mỹ (USGBC) công nhận.
Tòa nhà được thiết kế theo triết lý “Smart Building in Smart City”, với diện tích 117.000m² sàn cho thuê, 45 tầng nổi, 3 tầng hầm. Các giải pháp nổi bật của TechnoPark Tower giúp tiết kiệm 17,4% điện năng tiêu thụ hàng năm gồm:
- Hệ thống kính Low-E toàn bộ mặt ngoài, giảm truyền nhiệt hai chiều.
- Mái xanh và hệ thống thông gió hầm đỗ xe, tối ưu khả năng cách nhiệt.
- Pin mặt trời nổi trên hồ tạo nguồn năng lượng tái tạo.
- 3.000 cảm biến thông minh Siemens tiết kiệm điện năng.
- Trạm sạc xe điện, 660 chỗ để xe đạp và điểm đón VinBus ngay sảnh.
Trường Liên cấp Genesis
Khác với các dự án thương mại, Trường Liên cấp Genesis (Nguyễn Văn Huyên, Tây Hồ, Hà Nội) là trường học đầu tiên tại Việt Nam đạt chứng nhận Bông Sen Vàng. Công trình có tổng diện tích hơn 6.000m², được xây dựng trên triết lý giáo dục xanh, gắn kết học sinh với tự nhiên.
Những giải pháp nổi bật của trường giúp tiết kiệm 60,9% năng lượng và 47,9% lượng nước so với mức chuẩn:
- Sử dụng gạch không nung và kính Low-E giảm bức xạ nhiệt.
- 39,2% diện tích phủ cây xanh, trong đó có 835m² mái xanh.
- Hệ thống điện mặt trời 20kW phục vụ nhu cầu vận hành.
- Kết cấu sàn nevo không dầm, giảm lượng bê tông sử dụng.
AEON Mall
Chuỗi AEON Mall tại Việt Nam là ví dụ tiêu biểu về việc ứng dụng công trình xanh trong lĩnh vực bán lẻ. Với mục tiêu “trung tâm thương mại xanh”, AEON triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để giảm thiểu tác động môi trường:
- Bố trí không gian xanh xuyên suốt từ sảnh, hành lang, sân ngoài trời đến khu vệ sinh.
- Phân loại rác tại nguồn và khu vực hút thuốc riêng biệt.
- Trạm sạc xe điện miễn phí, khuyến khích phương tiện di chuyển thân thiện.
- 100% hệ thống chiếu sáng sử dụng LED, tự động ngắt khi không cần thiết.
- Máy làm lạnh biến tần và hệ thống kiểm soát không khí tối ưu.
Đặc biệt, AEON Mall Hà Đông và Hải Phòng Lê Chân trở thành điểm đến không chỉ để mua sắm mà còn để trải nghiệm một môi trường xanh – sạch – hiện đại, góp phần thúc đẩy nhận thức cộng đồng về lối sống xanh đô thị. Đây là bước tiến quan trọng để công trình xanh Việt Nam lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống hàng ngày.
Tổ hợp Samsung và Trung tâm R&D Hà Nội
Từ năm 2008 đến nay, Samsung Electronics Việt Nam đã phát triển 6 nhà máy tại Bắc Ninh, Thái Nguyên, TP.HCM cùng Trung tâm Nghiên cứu & Phát triển (R&D) lớn nhất Đông Nam Á tại Hà Nội. Công trình R&D khánh thành cuối năm 2022 là minh chứng rõ ràng cho cam kết phát triển bền vững của tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới tại Việt Nam.
Trung tâm R&D có tổng vốn đầu tư 220 triệu USD, quy mô 16 tầng nổi và 3 tầng hầm, diện tích sàn 79.511m². Thiết kế tập trung vào không gian làm việc mở, tối ưu ánh sáng tự nhiên, sử dụng vật liệu tiết kiệm năng lượng và các giải pháp thân thiện môi trường.
Công trình xanh không chỉ là giải pháp xây dựng, mà còn là chìa khóa kiến tạo tương lai bền vững cho cộng đồng. Nếu bạn đang tìm kiếm ý tưởng để biến không gian sống của mình trở nên thân thiện và tối ưu hơn, hãy bắt đầu từ những nguyên tắc xanh ngay hôm nay.
