Trong lộ trình hướng tới Hội nghị COP 30 tại Brazil cuối năm nay, Hội nghị lần thứ 62 của các cơ quan bổ trợ (SB62) thuộc Công ước khung Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC) diễn ra tại Bonn (Đức) từ ngày 16/6 đã trở thành điểm nhấn quan trọng. Đây là bước định hình cho nhiều nội dung then chốt sẽ được đưa vào bàn nghị sự của COP 30 – nơi cộng đồng quốc tế kỳ vọng tạo ra bước tiến mới nhằm ứng phó biến đổi khí hậu toàn cầu.
Vai trò và hoạt động của đoàn đàm phán Việt Nam
Tại SB62, đoàn Việt Nam do ông Lê Ngọc Tuấn – Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu làm Trưởng đoàn đã tích cực tham gia các cuộc họp tham vấn. Việt Nam đồng thời phát huy tiếng nói trong các nhóm đàm phán mà mình là thành viên như G77 và Trung Quốc, Nhóm LMDC, qua đó góp phần định hình chương trình nghị sự.
Một trong những điểm đáng chú ý là việc các quốc gia đang phát triển thống nhất rút nội dung “biện pháp đơn phương hạn chế thương mại liên quan đến biến đổi khí hậu” khỏi nghị sự, để chuyển thảo luận sang Chương trình làm việc về chuyển đổi công bằng. Đây là bước đi thể hiện sự linh hoạt trong đàm phán, nhằm giữ trọng tâm vào hợp tác toàn cầu thay vì xung đột thương mại.
Ngoài ra, Việt Nam cũng thúc đẩy trao đổi với Nhật Bản trong khuôn khổ Cơ chế tín chỉ chung (JCM). Hiện có 31 quốc gia đã ký thỏa thuận JCM, và Việt Nam kỳ vọng tận dụng cơ chế này để hỗ trợ thực hiện NDC 3.0, cũng như huy động thêm nguồn lực tài chính – công nghệ phục vụ quá trình giảm phát thải và thích ứng khí hậu.
Mục tiêu thích ứng toàn cầu (GGA)
Ngay từ đầu, Mục tiêu thích ứng toàn cầu (Global Goal on Adaptation – GGA) đã trở thành điểm nóng tại SB62. Danh mục chỉ số ban đầu với 10.000 mục đã được rút gọn xuống 490, và các nước đang phát triển mong muốn thu hẹp xuống dưới 100 chỉ số thực sự cần thiết.
Tranh luận chủ yếu xoay quanh việc có nên đưa yếu tố tài chính và chuyển giao công nghệ vào bộ chỉ số hay không. Trong khi G77 và Trung Quốc khẳng định đây là điều kiện cần để bảo đảm khả năng thích ứng, thì các nước phát triển lại lo ngại mở rộng phạm vi quá rộng, khó khả thi trong áp dụng. Ngoài ra, các yếu tố như giới, trẻ em, và tính đặc thù quốc gia cũng được nêu bật để bảo đảm GGA phản ánh thực tiễn đa dạng toàn cầu.
Dù chưa có đồng thuận, nhưng các cuộc tham vấn không chính thức đã mở ra lối đi để hướng tới một bộ chỉ số thích ứng gọn, hiệu quả, làm cơ sở cho quyết định quan trọng tại Hội nghị COP 30.
Nông nghiệp và an ninh lương thực dưới góc nhìn khí hậu
Trong khuôn khổ Chương trình làm việc Sharm el-Sheikh, năm 2025 đánh dấu năm thứ ba thảo luận, với trọng tâm là tăng cường tài chính khí hậu cho nông nghiệp. Hội thảo đã nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết phải tích hợp kế hoạch giảm phát thải và thích ứng khí hậu vào chiến lược đầu tư quốc gia, đặc biệt đối với ngành nông nghiệp vốn chịu rủi ro cao.
Điểm đáng chú ý là yêu cầu hỗ trợ năng lực cho các quốc gia kém phát triển nhất (LDCs) để tiếp cận dòng vốn khí hậu. Dù đạt đồng thuận chung, nhưng cơ chế chi tiết về tài chính vẫn cần hoàn thiện, nhất là trong bối cảnh an ninh lương thực đang chịu sức ép từ cả biến đổi khí hậu lẫn bất ổn địa chính trị.
Thúc đẩy bình đẳng giới trong chính sách khí hậu
Một mảng quan trọng khác được đưa vào nghị sự là Kế hoạch hành động giới (Gender Action Plan – GAP). Dựa trên Chương trình Lima, GAP nhấn mạnh lồng ghép bình đẳng giới vào quản trị khí hậu. Các đại biểu đã chỉ ra hạn chế lớn hiện nay như thiếu dữ liệu, năng lực quốc gia còn hạn chế và thiếu nguồn tài chính dành riêng cho chương trình liên quan đến giới.
Các cuộc thảo luận tại SB62 hướng tới việc sửa đổi GAP để trình tại COP30, với mục tiêu tích hợp giới một cách hệ thống và bền vững hơn, từ hoạch định chính sách đến triển khai dự án khí hậu. Đây cũng là minh chứng cho sự mở rộng phạm vi của Hội nghị COP, khi các yếu tố xã hội ngày càng được nhìn nhận như điều kiện tiên quyết của quá trình chuyển đổi xanh.
Đánh giá nỗ lực toàn cầu (GST)
Cơ chế Global Stocktake (GST) vốn là trụ cột của Thỏa thuận Paris, được tiến hành 5 năm một lần để đo lường tiến độ thực hiện mục tiêu giữ nhiệt độ không tăng quá 1,5°C. Sau vòng đầu tiên (GST1) kết thúc tại COP28 năm 2023, SB62 đã bàn thảo bước chuẩn bị cho vòng thứ hai (GST2) dự kiến diễn ra năm 2028.
Các nước đang phát triển đề xuất đưa tổn thất và thiệt hại (Loss and Damage) thành một hạng mục riêng, phản ánh mối quan tâm cấp thiết của những quốc gia dễ tổn thương. Trong khi đó, một số nước phát triển muốn bổ sung nội dung về hệ sinh thái, khu vực miền núi – những khu vực chịu tác động mạnh nhưng ít được chú ý.
Ngoài Báo cáo Đánh giá lần thứ 7 của IPCC (AR7), đề xuất sử dụng báo cáo minh bạch hai năm một lần của các quốc gia cũng được đưa ra, nhằm làm giàu thêm cơ sở dữ liệu cho GST2. Điều này sẽ quyết định cách cộng đồng quốc tế đánh giá nỗ lực giảm phát thải và thích ứng khí hậu trong giai đoạn tới.
NDC 3.0: kỳ vọng tham vọng cao hơn
Một trong những thông điệp mạnh mẽ tại SB62 là yêu cầu các quốc gia chuẩn bị và nộp Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) phiên bản 3.0 trước tháng 9/2025. NDC 3.0 không chỉ đặt mục tiêu cắt giảm phát thải sâu hơn để duy trì ngưỡng 1,5°C, mà còn cần tích hợp nội dung thích ứng, chuyển đổi công bằng, và mục tiêu ngành cụ thể.
Đây là thách thức không nhỏ, bởi nhiều quốc gia vẫn đối mặt với hạn chế dữ liệu và thiếu cơ chế tài chính rõ ràng. Tuy nhiên, NDC 3.0 được kỳ vọng sẽ là bước nâng cấp quan trọng, thể hiện cam kết mới trước Hội nghị COP 30.
Lộ trình tài chính khí hậu Baku–Belém
Một vấn đề gai góc khác tại SB62 là tài chính khí hậu, với trọng tâm là xây dựng lộ trình Baku–Belém – do chủ nhà COP29 (Azerbaijan) và COP30 (Brazil) dẫn dắt. Đã có 114 ý kiến đóng góp về cơ cấu và định hướng cho mục tiêu định lượng tổng thể tài chính khí hậu.
Điểm bất đồng thể hiện rõ:
- Các nước đang phát triển nhấn mạnh nhu cầu hỗ trợ tài chính công, bao gồm viện trợ không hoàn lại và các khoản vay ưu đãi.
- Các nước phát triển lại ưu tiên mô hình huy động vốn tư nhân và hợp tác với ngân hàng phát triển đa phương.
Câu hỏi đặt ra là làm sao bảo đảm dòng vốn khí hậu đủ lớn và bền vững, vừa công bằng cho các quốc gia dễ tổn thương, vừa khả thi trong triển khai. Đây chắc chắn sẽ là một trong những tâm điểm căng thẳng tại COP30.
Một vài thông tin về Hội nghị COP
Hội nghị COP là gì?
Hội nghị COP (Conference of the Parties) là cuộc họp thường niên của các quốc gia tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC), được khởi động từ năm 1995. Đây là diễn đàn toàn cầu nơi các bên cùng đánh giá tiến trình thực hiện công ước, thương lượng và thông qua các thỏa thuận mới nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, giảm phát thải khí nhà kính, cũng như tăng cường các giải pháp thích ứng khí hậu.
Không chỉ mang tính kỹ thuật, Hội nghị COP còn là nơi thể hiện cam kết chính trị, xây dựng đồng thuận quốc tế và định hình luật chơi chung trong lĩnh vực chính sách khí hậu. Những thỏa thuận lớn như Nghị định thư Kyoto (1997) hay Hiệp định Paris (2015) đều ra đời từ đây, trở thành dấu mốc quan trọng định hướng hành động toàn cầu.
Vai trò của Hội nghị COP trong hợp tác quốc tế
Hội nghị COP đóng vai trò then chốt trên ba phương diện:
- Khung pháp lý toàn cầu: Các quyết định, nghị quyết đưa ra tại COP trở thành căn cứ để các quốc gia ban hành chính sách quốc gia và thực hiện các mục tiêu giảm phát thải.
- Cơ chế tài chính và công nghệ: COP thúc đẩy việc huy động nguồn lực cho Quỹ Khí hậu Xanh (Green Climate Fund), hỗ trợ chuyển giao công nghệ sạch và giúp các nước đang phát triển có thêm năng lực ứng phó.
- Diễn đàn đối thoại đa chiều: Không chỉ chính phủ, mà các doanh nghiệp, tổ chức xã hội dân sự, viện nghiên cứu và giới trẻ đều tham gia, tạo nên một bức tranh đa trung tâm về hành động khí hậu.
Lịch sử hình thành và những cột mốc đáng chú ý
Từ COP1 tại Berlin (1995), các hội nghị đã từng bước xây dựng hệ thống thỏa thuận quốc tế:
- COP3 tại Kyoto (1997): thông qua Nghị định thư Kyoto – ràng buộc các nước phát triển giảm phát thải.
- COP15 tại Copenhagen (2009): gây nhiều tranh cãi khi chưa đạt được thỏa thuận ràng buộc toàn cầu, nhưng đặt nền móng cho Hiệp định Paris.
- COP21 tại Paris (2015): đánh dấu bước ngoặt khi gần 200 quốc gia đồng thuận hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2°C, hướng tới 1,5°C.
- COP26 tại Glasgow (2021): củng cố cam kết trung hòa carbon vào giữa thế kỷ và thúc đẩy loại bỏ dần than đá.
- COP27 tại Sharm El-Sheikh (2022): lần đầu tiên thống nhất về cơ chế “tổn thất và thiệt hại” để hỗ trợ các quốc gia dễ bị tổn thương.
Từ những cột mốc lịch sử, Hội nghị COP đã và đang trở thành trụ cột của hợp tác toàn cầu, góp phần định hình chiến lược lâu dài trong hành trình ứng phó biến đổi khí hậu – một thách thức lớn nhất của nhân loại trong thế kỷ 21.
