Cuộc cách mạng giao thông đang diễn ra mạnh mẽ với sự bùng nổ của phương tiện xanh. Không chỉ thay đổi thói quen di chuyển, xe điện còn định hình lối sống bền vững và văn minh hơn cho cộng đồng. Trong bức tranh ấy, trạm sạc xe điện trở thành hạ tầng trọng yếu, mở ra chìa khóa thúc đẩy giao thông bền vững.
Trạm sạc xe điện là gì? Các loại trạm sạc phổ biến hiện nay
Trạm sạc xe điện là hạ tầng cung cấp năng lượng cho ô tô điện và xe máy điện, hoạt động dựa trên nguyên lý chuyển đổi dòng điện từ lưới điện sang dạng phù hợp với bộ pin của phương tiện. Khác với việc đổ nhiên liệu truyền thống, quá trình sạc điện yêu cầu quản lý dòng điện, điện áp và thời gian sạc, đảm bảo pin vừa đạt hiệu suất tối ưu vừa an toàn trong suốt vòng đời sử dụng.
Các trạm sạc hiện nay được thiết kế đa dạng, nhằm đáp ứng nhu cầu từ cá nhân đến doanh nghiệp, cụ thể:
- Sạc chậm (AC charging): Sử dụng dòng điện xoay chiều, phù hợp lắp đặt tại gia đình, bãi đỗ xe văn phòng hoặc chung cư. Thời gian sạc thường kéo dài từ 6 – 8 giờ, thích hợp cho quá trình sạc qua đêm.
- Sạc nhanh (DC fast charging): Dùng dòng điện một chiều, cho phép nạp khoảng 80% dung lượng pin chỉ trong 30 – 60 phút. Đây là lựa chọn phổ biến tại các trạm dừng trên cao tốc, khu thương mại hoặc điểm trung chuyển công cộng.
- Trạm sạc siêu nhanh (Ultra-fast charging): Ứng dụng công nghệ mới với công suất trên 150 kW, giúp rút ngắn thời gian sạc xuống chỉ còn 10 – 20 phút. Loại hình này đang được nhiều hãng xe và tập đoàn năng lượng đầu tư, mở đường cho mạng lưới giao thông điện hóa quy mô lớn.
Sự đa dạng của các loại trạm sạc không chỉ thúc đẩy việc phổ cập xe điện, mà còn đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển hạ tầng xanh, giảm khí thải và hướng tới giao thông bền vững.
Thực trạng hạ tầng trạm sạc xe điện tại Việt Nam & thế giới
Trên phạm vi toàn cầu, trạm sạc xe điện đang tăng trưởng mạnh mẽ nhờ sự bùng nổ của ngành công nghiệp xe điện. Trung Quốc hiện dẫn đầu với hàng triệu điểm sạc công cộng, đi kèm chính sách hỗ trợ mạnh tay từ Chính phủ. Mỹ cũng đẩy nhanh tiến độ, đặt mục tiêu hàng trăm nghìn trụ sạc trong thập kỷ này. Liên minh châu Âu (EU) coi hạ tầng sạc là “xương sống” để đạt mục tiêu trung hòa carbon, với nhiều quốc gia thành viên đã phủ sóng dày đặc các điểm sạc dọc cao tốc và đô thị.
Tại Việt Nam, quá trình phát triển hạ tầng sạc mới ở giai đoạn đầu nhưng đã có những bước tiến đáng kể. VinFast trạm sạc điện (nay là V-GREEN) giữ vai trò tiên phong, quy hoạch tới 150.000 cổng sạc phủ khắp tỉnh thành, gồm từ sạc thường AC 11 kW đến sạc siêu nhanh DC 250 kW. Doanh nghiệp này đặt mục tiêu nâng con số lên 500.000 cổng trong ba năm tới, với cam kết đầu tư 10.000 tỷ đồng – minh chứng cho chiến lược dài hạn.
Trong khi đó, các thương hiệu ngoại như BYD, GAC Aion, Wuling hay MG vẫn chọn cách hợp tác với đại lý hoặc bên thứ ba thay vì đầu tư trực tiếp. Các hệ thống sạc công cộng từ đơn vị tư nhân như Eboost, EV One, EverCharge, EVN hay PV Power cũng góp phần đa dạng hóa lựa chọn, song quy mô vẫn còn hạn chế. Thực tế này khiến người dùng xe điện ngoài VinFast gặp nhiều bất tiện, nhất là khi hành trình dài đòi hỏi sự hiện diện rộng khắp của trạm sạc.
Lợi ích của trạm sạc xe điện
Cắt giảm ô nhiễm và phát thải khí nhà kính
Trạm sạc xe điện không chỉ đơn thuần là nơi nạp năng lượng cho phương tiện, mà còn góp phần giảm đáng kể lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Khi số lượng xe điện thay thế xe chạy xăng, lượng CO₂, NOx và bụi mịn trong không khí sẽ giảm mạnh, cải thiện chất lượng môi trường đô thị. Đây là yếu tố quan trọng giúp các thành phố lớn kiểm soát ô nhiễm không khí và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Mở rộng cơ hội tiếp cận xe điện cho người dân
Một trong những rào cản lớn khiến người tiêu dùng e ngại mua xe điện là nỗi lo thiếu điểm sạc. Hệ thống trạm sạc xe điện được phân bổ rộng khắp sẽ xóa bỏ “tâm lý sợ hết pin”, giúp người dân yên tâm sử dụng phương tiện xanh. Càng nhiều trạm sạc, xe điện càng dễ tiếp cận đại chúng, từ đó thúc đẩy xu hướng dịch chuyển sang phương tiện thân thiện với môi trường.
Gắn kết với nguồn năng lượng tái tạo
Trạm sạc hiện đại không chỉ lấy điện từ lưới quốc gia mà còn có thể tích hợp hệ thống điện mặt trời, điện gió. Mô hình này mang lại lợi ích kép: vừa giảm áp lực cho lưới điện, vừa khai thác tối đa tiềm năng năng lượng sạch. Khi kết hợp cùng hệ thống lưu trữ pin, trạm sạc có thể hoạt động ổn định và bền vững, đóng vai trò hạ tầng quan trọng trong quá trình chuyển đổi năng lượng.
Đồng hành cùng mục tiêu Net Zero 2050
Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Để hiện thực hóa cam kết này, phát triển trạm sạc xe điện là bước đi tất yếu. Hệ thống hạ tầng sạc sẽ trở thành nền tảng thúc đẩy giao thông xanh, hỗ trợ chiến lược giảm phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch, đồng thời nâng cao vị thế quốc gia trong lộ trình phát triển bền vững.
Thách thức & rào cản trong phát triển trạm sạc xe điện
Bài toán chi phí đầu tư hạ tầng
Việc phát triển trạm sạc xe điện đòi hỏi nguồn vốn lớn cho hệ thống hạ tầng, bao gồm thiết bị sạc nhanh, hệ thống quản lý thông minh và quỹ đất phù hợp. So với trạm xăng truyền thống, chi phí lắp đặt và bảo trì các điểm sạc vẫn cao, khiến nhiều doanh nghiệp e dè. Ngoài ra, thời gian hoàn vốn dài làm giảm sức hấp dẫn của mô hình kinh doanh này, đặc biệt tại những thị trường còn ít xe điện lưu hành.
Chuẩn hóa công nghệ và khả năng tương thích
Một trong những rào cản lớn là sự thiếu đồng bộ trong chuẩn sạc. Hiện nay, các nhà sản xuất xe điện và hạ tầng sạc chưa thống nhất hoàn toàn về loại đầu nối, công suất, hay giao thức truyền dữ liệu. Điều này gây khó khăn cho người dùng khi lựa chọn xe, đồng thời hạn chế khả năng mở rộng mạng lưới hạ tầng sạc thông minh. Việc chuẩn hóa công nghệ sẽ là chìa khóa giúp thúc đẩy tính liên thông và tối ưu trải nghiệm.
Áp lực lên hệ thống điện quốc gia
Sự gia tăng nhanh chóng của xe điện có thể tạo ra áp lực đáng kể lên lưới điện, nhất là tại các đô thị lớn. Nếu nhiều phương tiện cùng sạc vào giờ cao điểm, nguy cơ quá tải hoặc mất cân bằng cung – cầu điện năng sẽ xuất hiện. Để giải quyết, cần kết hợp phát triển năng lượng tái tạo, hệ thống lưu trữ điện và các giải pháp quản lý phụ tải thông minh, từ đó đảm bảo quá trình chuyển đổi sang giao thông xanh diễn ra bền vững.
Rào cản tâm lý và thói quen tiêu dùng
Ngoài yếu tố kỹ thuật, thói quen người dùng cũng là trở ngại. Phần lớn người dân còn lo ngại thời gian sạc lâu hơn so với việc đổ xăng, cũng như thiếu niềm tin vào độ phủ của mạng lưới trạm sạc. Tâm lý “ngại thay đổi” này khiến tốc độ phổ cập xe điện chậm lại. Để tháo gỡ, cần tăng cường truyền thông, mở rộng số lượng trạm sạc công cộng và áp dụng chính sách ưu đãi khuyến khích sử dụng phương tiện xanh.
Bài toán về trạm sạc xe điện
Hạ tầng trạm sạc
Trong lý thuyết sử dụng xe điện, việc sạc chậm qua đêm tại nhà vẫn được xem là phương án tối ưu. Cách này giúp tận dụng trọn vẹn quãng thời gian nghỉ ngơi của chủ xe, đồng thời giảm thiểu rủi ro lão hóa pin – điều thường thấy nếu người dùng lạm dụng trụ sạc nhanh trong thời gian dài. Tuy nhiên, thực tế tại Việt Nam lại phức tạp hơn nhiều, khi thói quen sử dụng nhiên liệu xăng dầu trong hàng chục năm qua đã tạo thành rào cản lớn. Người dùng quen với việc đổ xăng chỉ mất vài phút, trong khi ngay cả công nghệ sạc nhanh DC hiện đại cũng cần từ 20 – 45 phút để nạp đủ năng lượng cho một hành trình dài.
Chính vì vậy, yếu tố mang tính quyết định không chỉ nằm ở tốc độ sạc, mà còn ở mức độ phủ sóng của trạm sạc xe điện. Khi mạng lưới đủ dày đặc, người dùng không cần sạc đầy mỗi lần, mà chỉ cần dừng lại nạp điện trong hành trình, tương tự như cách xe xăng thường xuyên ghé trạm dọc đường. Đây chính là điểm mấu chốt để thúc đẩy hành vi chấp nhận xe điện tại Việt Nam.
Vai trò tiên phong của V-Green và trạm sạc VinFast
Ở thời điểm hiện tại, không thể không nhắc đến trạm sạc VinFast và mạng lưới V-Green. Được thành lập bởi tập đoàn VinFast và sự hậu thuẫn mạnh mẽ của tỷ phú Phạm Nhật Vượng, V-Green nhanh chóng trở thành hệ thống trạm sạc lớn nhất Việt Nam, đồng thời dẫn đầu Đông Nam Á về mật độ cổng sạc. Tính đến tháng 3/2025, V-Green đã vận hành hơn 150.000 cổng sạc phủ khắp các tỉnh thành, từ trung tâm đô thị, cao tốc cho tới các khu công nghiệp. Trong ba năm tới, con số này dự kiến sẽ đạt 500.000 cổng, mở rộng cả trong và ngoài nước.
Điểm đáng chú ý là V-Green không hoạt động đơn lẻ. Họ đã hợp tác với Petrolimex để lắp đặt trạm sạc ngay tại hệ thống cửa hàng xăng dầu – tận dụng hạ tầng sẵn có, đồng thời thay đổi thói quen của khách hàng bằng cách biến việc “nạp điện” trở thành một phần quen thuộc trong sinh hoạt hàng ngày.
Cuộc đua đầu tư hạ tầng của nhiều hãng xe
Không để VinFast độc chiếm thị trường, hàng loạt thương hiệu khác đang tham gia mạnh mẽ vào cuộc chơi này. TMT Motors – đơn vị phân phối Wuling tại Việt Nam – đã công bố kế hoạch đầy tham vọng với 30.000 trạm sạc từ nay đến năm 2030. Các trạm này dùng chuẩn CCS2 phổ biến, tương thích với phần lớn ô tô điện hiện có trên thị trường, mở rộng đối tượng phục vụ thay vì giới hạn cho xe riêng thương hiệu.
Song song đó, các hãng như Omoda và Jaecoo (thuộc tập đoàn Chery) cũng hợp tác với EVG và Charge+ để đầu tư hệ thống trụ sạc nhanh có công suất từ 30 kW đến 360 kW. Hạ tầng này đi kèm tiện ích số như ứng dụng quản lý trên smartphone, giúp người dùng dễ dàng theo dõi tình trạng pin, tìm kiếm điểm sạc gần nhất và thanh toán trực tuyến.
Geely – một trong những tập đoàn xe điện lớn của Trung Quốc – cũng bắt đầu hiện diện tại Việt Nam với kế hoạch triển khai 50 trạm sạc ở các đô thị trọng điểm. Thaco Auto không đứng ngoài cuộc khi kết hợp cùng BMW và Charge+ để đưa vào vận hành các trạm sạc nhanh DC công suất 120 kW tại nhiều thành phố, trong đó có Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng.
Đặc biệt, Porsche và Audi – những hãng xe sang vốn chú trọng trải nghiệm khách hàng – cũng đầu tư bài bản. Porsche đặt mục tiêu cùng Charge+ phát triển 17 trạm sạc nhanh DC trên toàn quốc vào 2027, trong khi Audi hiện đã có ba trạm tại các showroom lớn. Điều này cho thấy, hạ tầng trạm sạc không chỉ phục vụ xe phổ thông mà còn trở thành yếu tố chiến lược trong cạnh tranh ở phân khúc cao cấp.
Các doanh nghiệp tư nhân và FDI tham gia cuộc đua
Ngoài các hãng xe, nhiều doanh nghiệp độc lập cũng tham gia phát triển hạ tầng trạm sạc, góp phần đa dạng hóa thị trường. Eboost hiện là đơn vị sở hữu số lượng trạm sạc lớn thứ hai sau V-Green, với hơn 550 trạm tại chung cư, tòa nhà văn phòng, trung tâm thương mại và khách sạn. Mô hình này tận dụng vị trí “nơi khách hàng thường xuyên dừng lại”, tối ưu trải nghiệm sử dụng xe điện trong đô thị.
Bên cạnh đó, Rabbit EVC có 37 trạm, EV One đã đạt 60 và hướng đến 200 điểm vào cuối 2025. EverCharge, một thương hiệu quốc tế, hiện có 73 trạm và đặt mục tiêu bùng nổ với 5.000 trạm vào năm 2028. Charge+ – một trong số ít doanh nghiệp FDI hoạt động trong mảng này – cũng cam kết xây dựng 5.000 điểm sạc tại Việt Nam vào 2030, nhấn mạnh tầm quan trọng của thị trường trong chiến lược khu vực.
Sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng
Hạ tầng sạc ngày càng hoàn thiện không chỉ giải quyết vấn đề kỹ thuật, mà còn dần xóa bỏ rào cản tâm lý. Người dùng ô tô điện tại Việt Nam đang bắt đầu hình thành thói quen “kế hoạch hóa hành trình” – tức tính toán trước điểm dừng sạc thay vì lo lắng “liệu xe có đủ pin để về nhà”. Khi biết rằng cứ vài trăm km lại có một trạm sạc công cộng, họ sẵn sàng lựa chọn xe điện thay vì bám trụ với động cơ đốt trong.
Ngoài ra, việc các hãng xe đầu tư trạm sạc đa chuẩn, hỗ trợ nhiều dòng xe khác nhau, cũng góp phần quan trọng trong việc chuẩn hóa hạ tầng. Điều này giúp thị trường tránh tình trạng “cát cứ” – mỗi hãng một hệ thống riêng biệt, gây bất tiện cho người dùng.
Tương lai của mạng lưới trạm sạc xe điện tại Việt Nam
Hạ tầng trạm sạc xe điện ở Việt Nam đang bước vào giai đoạn bùng nổ, phản ánh xu thế dịch chuyển từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch. Từ thế độc quyền ban đầu của VinFast, thị trường hiện ghi nhận sự tham gia mạnh mẽ của các doanh nghiệp trong và ngoài nước như V-Green, TMT Motors, Charge+ hay Eboost. Sự đa dạng này giúp người dùng có thêm lựa chọn, đồng thời thúc đẩy cạnh tranh về công nghệ sạc nhanh, dịch vụ tiện ích và chi phí sử dụng.
Theo dự báo, trong vòng 5 năm tới, số lượng trạm sạc ô tô điện có thể tăng gấp nhiều lần, phủ sóng từ đô thị lớn đến các tuyến quốc lộ và khu công nghiệp. Điều này không chỉ giúp xóa bỏ rào cản “lo hết pin giữa đường”, mà còn tạo nền tảng để xe điện trở thành phương tiện phổ biến. Khi hạ tầng phát triển đồng bộ, mạng lưới trạm sạc sẽ đóng vai trò then chốt trong việc giảm phát thải CO₂, hỗ trợ mục tiêu trung hòa carbon và đưa Việt Nam trở thành điểm sáng về giao thông xanh tại khu vực Đông Nam Á.
